Mutlu Çoğunluğa

 Yapay Zekâ Teknolojileri İnsanı Evirecek mi Devirecek mi?

#1 Yapay zekâ uygulamaları gibi teknolojik-dijital araçlar özgün fikirleri artırma potansiyeline sahip olsa da kimi durumlarda etik ve ahlaki alanda davranış erozyonlarına neden olacağı rahatlıkla öngörülebilir. Neden? Çünkü insanın doğası (kodları) bellidir. Etik-ahlak demişken ChatGPT’ye soralım:

#2 ChatGPT gibi yapay zekâ uygulamalarıyla ödevler, makaleler, tezler yazmak olanaklı hale gelince Turnitin bir meydan okumada bulundu. ChatGPT gibi yapay zekâ yazmalarını Turnitin algılıyormuş.

#3 Öğrencilerin başarısını ölçülmesinde, sınavların puanlanmasında, testlerin analiz edip değerlendirmesinde yapay zekâ teknolojileri, daha hızlı, daha nesnel, daha tarafsız, daha hatasız ve hatta daha adil olunmasına -bir imkân olarak- katkıda bulunacaktır hiç şüphesiz. Burada daha sözcüğünün altını çiziyorum ve eskiye veya mevcuda nazaran bir görecelilik bildirdiğine işaret etmek isterim. Esas itibariyle, teknolojilerin etik değerlere uygun kullanılmaması ya da kullanılması insanın aklî melekelerine bağımlı. O nedenle etik değerlere uygunsuz olacak şekilde yapay zekâ teknolojileriyle yapılan ölçme ve değerlendirmeler de, öğrencilerin adaletli bir şekilde değerlendirileceğini elbette garanti etmeyecektir.

Tarih ders kitapları yazıcılığında seviye atlamalıyız bence?

#4 İlkokul ve ortaokul sosyal bilgiler kitaplarına bir bakınız lütfen. Özellikle Milli Mücadele, Osmanlı tarihi anlatımlarına bakınız. Her ulusun kendi tarihi, -büyük olasılıkla- yüceltmelerle, şanlı zaferlerle doldurulmuştur, tamam ama bu kadar da olmaz dedirtmeyiniz. Deneyimsiz zihinleri, nasıl düşünecekleri konusunda değil de neyi düşünmeleri, neyi körü körüne savunmaları konusunda yönlendirmeye gerek var mı?  Tarih yazıcılığının bir bakıma zamana, iktidarlara ve uluslara bağlı çarpıtmalar ve propagandalarla bezenmiş olma olasılığı şüphesiyle zihinlerimizin eğitilmesi gerekmez mi? Sen yapınca fetih, başkası yapınca işgal oluyorsa ve tüm devletler, tarih öğretimini bu minvalde yapıyorsa vay halimize!

#5 Oğlum 7.sınıf öğrencisi ve 2.yazılı sınavlarına birlikte çalıştık. Sosyal bilgiler dersi ömrümü tüketti resmen. I. Kosova’dan II. Kosova’ya koşmaktan, Yavuz Sultan Selim’den, Kanuni Sultan Selim’in yapıp etmelerine; Preveze savaşından (Pirezerve der oğlum ve her defasında düzeltilir) Yeniçerilere; şeyhülislam, nişancı, kazaskerler, vezir, sadrazam vs Osmanlı’da ne iş yaptıklarının bilgisine, sınavda çıkar diye çalışıyoruz. Lale devrinden fetret dönemine geldiğimiz noktada, işte tam o anda, bende bir nefret başlar sosyal denen olguların bilgisine. Biter mi bitmez! Coğrafi keşiflerden Rönesans Reform hareketine; sanayi devrimi derken yeter artık diye bir iç ses yükseliyor ruhumda. Hepsi bir kitabın konusu bile değil üstelik ders kitabının yalnızca bir ünitesi… Hepsi boca ediliyor 12 yaşındaki zihinlere. Üzgünüm çocuklar bizimkisi obez bir müfredat.

#6 Kızımla (4.sınıf), ezber işleri çok daha eğlenceli. Hoplaya zıplaya ezber yapıyoruz. Önce Arapça sonra Türkçe ezberler. Sabır çekerim. Çokbilmiş bir ebeveyn olarak ezberlemek en kolayı diye nasihat ediyorum: önce ezberle-sınavdan puanını al ve sonra unut. Ben unuttum, sen de unutursun. Yaşamda pratiğe dönüşmemiş/dönüşmeyecek olan bilgileri ezberlersen unutursun. Yasa bu.

Ne izlesek de Neyi Öğrensek?

#7 İoanna Kuçuradi “insanlar birçok şeyin farkında değil…” diyor: Haksız mı?

#8 Pierre Bourdieu, eğitimdeki eşitsizliğin sadece ekonomik eşitsizlikle açıklanamayacağını işaret ediyor. Öğrenme, ifade etme araçları gibi çeşitli davranış biçimlerini evet ailelerimizden ediniyoruz ve adeta mayalanıyoruz. Buna "kültürel sermaye" diyor, Fransız sosyolog.

Zekâ denen o şey!

#9 Unutmamak gerekir ki bilişsel kapasitemiz, yeteneklerimiz durağanlık göstermiyor. Nasıl ki beyin sağlığı artırılabiliniyor, zihinsel yeteneklerimiz de öyle. Bunun için yapılması gerekenler: çocukları okula erken başlatmak, her yaşta öğrenmek, uzun soluklu bir eğitim sürecine dâhil olmak ve düzenli fiziksel aktivite yapmak. Norveçli araştırmacıların okulda fazladan bir iki yılın, bir çocuğun IQ'sunu ortalama bir puan artırdığını tartışıyor.  

#10  IQ’nun doğurganlık üzerindeki etkisi araştırılıyor hâlâ. Zihinsel engelliler  (yani IQ≤70) arasında doğurganlık IQ ile pozitif yönde ilişkili bulunmuş. Ne ki IQ’nun doğurganlıktaki varyansın en fazla %1'ini açıkladığını gösteren araştırmalar da var. Bu şu demek, IQ'nun doğurganlık üzerinde doğrusal ve büyük bir etkiye sahip olmadığıdır. Alanyazında zekâ ile ilgili Flynn etkisi diye bir kavramsallaştırma var ki orası ayrı bir derya deniz, meraklılarına duyurulur.

“Düşünce Teşekkür Eder.”

#11  Seneca’nın Ahlak Mektupları isimli eserini 2 gün önce bitirdim ve o kitabın son sayfasının son satırı “Mutlu azınlığa!” ifadesiyle bilinçli bir şekilde bitirilmiş. Bu ifade üzerine bir parça düşününce ülkemizde, kurumlarda, üniversitelerde durumun tam tersi olduğuna kanaat getirdim. Olup bitenlerden, halinden memnun, hiç sesi çıkmayan, mutlu bir çoğunluk var bence.