A ltın ve gümüş sikkelerin birlikte kullanıldığı zamanlarda insanlar altın olanı saklamış, gümüş olanı harcamış. Neden? Çünkü insanların değerli olanı elde tutması, değersiz olanı ise elden çıkarması oldukça rasyonel bir davranış. İşte rasyonel olan bu davranışı, 16.yy’da İ ngiltere'de Kraliçe I. Elizabeth'in mali danışmanı olan Sir Thomas Gresham, “kötü para, iyi parayı kovar” ifadesiyle ekonomik bir yasaya dönüştürmüştür. Gresham yasası, yazılı (nominal) değerleri a ynı fakat külçe değerleri farklı iki paradan, külçe değeri yüksek olan paranın piyasadan (dolaşımdan) çekilmesidir. Nominal değer ve külçe değeri ne demektir? Örneğin bir madeni paranın üzerinde “5 TL” yazıyorsa bu onun nominal değeridir. Külçe değeri ise paranın yapıldığı metalin (altın, gümüş, bakır, nikel vs.) piyasa değeridir. Yani parayı eritip sadece metal olarak sattığınızda elde edeceğiniz değerdir. Örneğin elinizde iki adet 5 TL’lik madeni para var. Biri gümüşten, diğeri nikelden yapılmış olsun. İki...
Eğitim-öğretim sürecinde yanlış yapmak, yanlış olanı seçmek ‘hata’ olarak nitelendirilebilir mi? Yahut doğrusunu yapmak, doğru olanı seçmek “şans” olarak ele alınabilir mi? Bir sınırı, bir kapsamı veya bir anlamı var mı?
Yaşamın insana sunduğu seçenekler ve bu
seçeneklerin olma olasılıkları apaçık ortada iken bir test maddesi için
anahtalanmış doğru cevap seçeneğinin seçilme olasılığının mevcudiyeti neden bir şans olarak nitelendirilmektedir?
Yoksa seçme olasılığının isabetli sonucu
mu eğitimcileri-ölçmecileri rahatsız etmektedir?
F. Bacon’a selam olsun! Çarşı-pazar putlarımızı
kıralım artık!
Şans kavramı, önceden olmayan olgu ve olayların
ortaya çıkmasına işaret eder. Ölçümlerin kararlılığına, tutarlılığına,
duyarlılığına ‘şansın’ bir faktör olarak etki etmesi imkânsızdır. Buna rağmen psikometride
ve eğitimde şans kavramı ölçümlere karışan bir tür hata kaynağı olarak ele alınmakta.
Cebirsel işlemlerle okus-pokus puanı
elde edilmekte. Oysa şans denen şey, bir hata mıdır, düzeltilecek bir şey midir?
Bu konuda çok ciddi şüphelerim var doğrusu!
Bilimde yasalar vardır, düzenlilik
vardır. Bilimde, şans yoktur. O halde, bir bilim dalı olan, Eğitimde Ölçme ve
Değerlendirme bilimi nasıl olur da şans üzerine inşa edilir. Bir piyango bileti
almamışsanız, şans eseri piyango size çık-A-maz. “Şansa bak, piyango bana çıktı;
şansa bak yine sabah oldu; şansa bak yağmur yağdı; şansa bak uçak havalandı; şansa
bak suladığım patlıcanlar büyüdü; şansa bak kediye araba çarptı” diyemezsiniz. Arabaların
vızır vızır geçtiği bir otoyolda dolanan bir kedi için şans denen bir şey yoktur.
Şansa bak kediye araba çarptı, düşüncesi de lafzı da ne kadar çok saçma ise şans başarısı lafzı da o kadar saçmadır!
Bir test maddesi, cevap hakkınızı
kullanmanız için beş seçenekle önünüzde
duruyor. Önceden olmayan bir seçeneğin ortaya çıkması mümkün mü? A seçeneğinin
aniden değişip başka bir A seçeneği olması mümkün mü? Önceden olmayanın ortaya çıkması gibi
bir durum yoksa seçeneklerden birinin seçilmesinin neresi şanstır? Dolayısıyla şans başarısı lafzı çok saçmadır. Şans başarısı lafzı = saçma başarı!
Olmaz öyle saçma şey diyorsanız, bir bilim dalının bilimcileri, önceden olmayan olgu ve olayları yani şansı bırakmalı ve olan ve olacak olanlarla (öndeyiler) ilgilenmelidir.
Saçma şeylerle uğraşmak niyedir?
***
Dört yapraklı yoncalar evet vardır. Sen aramazsan dört yapraklı yoncayı bulamazsın. Arayıp bulmuşsan dört yapraklı bir yonca, bunun adı şans değildir. Mümkün olanı arayıp bulmuşsundur. Mümkün olmayanı nerede arayıp bulacaksın!.
