A ltın ve gümüş sikkelerin birlikte kullanıldığı zamanlarda insanlar altın olanı saklamış, gümüş olanı harcamış. Neden? Çünkü insanların değerli olanı elde tutması, değersiz olanı ise elden çıkarması oldukça rasyonel bir davranış. İşte rasyonel olan bu davranışı, 16.yy’da İ ngiltere'de Kraliçe I. Elizabeth'in mali danışmanı olan Sir Thomas Gresham, “kötü para, iyi parayı kovar” ifadesiyle ekonomik bir yasaya dönüştürmüştür. Gresham yasası, yazılı (nominal) değerleri a ynı fakat külçe değerleri farklı iki paradan, külçe değeri yüksek olan paranın piyasadan (dolaşımdan) çekilmesidir. Nominal değer ve külçe değeri ne demektir? Örneğin bir madeni paranın üzerinde “5 TL” yazıyorsa bu onun nominal değeridir. Külçe değeri ise paranın yapıldığı metalin (altın, gümüş, bakır, nikel vs.) piyasa değeridir. Yani parayı eritip sadece metal olarak sattığınızda elde edeceğiniz değerdir. Örneğin elinizde iki adet 5 TL’lik madeni para var. Biri gümüşten, diğeri nikelden yapılmış olsun. İki...
Bir testi oluşturan maddelerin zorluğunu mu yoksa maddelerin ölçülmek istenen özelliğe sahip olanlarla olmayanları ayırt edilebilmesini mi önemsersiniz? Şimdi bir senaryo yazalım. Senaryo şu:
Ulusal bir sınav kurumunun yapmış olduğu sınavlardan
birine ilişkin bir gazetecinin, ‘sınavın çok zor sorulardan oluşturulduğunu ve
zor sorulardan oluşan bu sınavın iptal edilmesi gerektiğini’ köşesinde yazmış
olsun. Üzerinden birkaç yıl geçmiş olsun.
Sonra aynı gazeteci aynı amaca hizmet
eden bir başka sınav için “testin çok kolay sorulardan oluşturulduğunu ve kolay
sorulardan oluşan bu sınavın iptal edilmesi” gerektiğini yazmış olsun. [Böyle
gazetecilik olmaz diyebilirsiniz. Ne yapalım senaryo böyle.]
Bir sınavın
zorluğuna ya da kolaylığına göre sınavın iptal edilmesi için kamuoyu baskısı
oluşturulabilir mi? Senaryoya devam edelim. Dere-tepenin sonunda az bilmiş (?) bir
eğitimcimiz varmış. Bu eğitimcimiz, sınav sorularının kolay ya da zor olduğunun
bilinemez ve kanıtlanamaz olduğunu düşünürmüş. O nedenle bu eğitimcimiz, gazetecinin
iptal talebine gülmekte ve sınavın iptal edilmesi söylemini gereksiz bulmaktadır.
Ne var ki hem eğitimcimizin hem de gazetecimizin savları temelsizdir. Eğitimcimizin
yanılgısı, madde güçlük göstergesinin ne olduğunu bilmemesinden kaynaklıdır. Gazetecimizin yanılgısı ise salt madde
güçlük göstergesinin ne olduğunu bilmesine rağmen madde ayırıcılığı kavramından
bi-haber olmasından kaynaklıdır. Dolayısıyla
bu sınav, gazetecimizin iddia ettiği üzere sınav sorularının zorluğu sebebiyle
iptal edilemez. Bir sınavla ölçülmek istenen özellikler, sınavı oluşturan her
bir maddeyle ölçülmeye çalışıldığından ilkin her bir maddeyle ölçülmek istenen davranışa
sahip olanlarla olmayanların ayırt edilebilmesi önemsenmelidir. Meselenin özü,
bir sınavın kolay ya da zor olmasından ziyade sınavı oluşturan maddelerin
bilenle bilmeyeni ayırt etme gücüdür.
|
|
[Külli
durumsa testin/sınavın geçerli olmasıdır.] İlkin, maddenin ayırt ediciliği önemsenmelidir.
O halde bir maddenin ayırıcılığı ne demektir?
Aç parantez (
Madde geçerliliği ile madde ayıcılığı kavramsal düzeyde birbirinden farklıdır. Madde ayırıcılığı, aynı zamanda madde geçerliliği olarak yorumlanabilir ancak madde geçerliliği, aynı zamanda madde ayırıcılığı olarak yorumlanamaz. Çünkü madde ayırıcılığı, başarı edimini ölçen ölçme araçlarına (başarı testlerine) özgü bir kavramdır. Madde geçerliliği ise maddenin (parçanın) testle/ölçekle (bütünle) olan tutarlığının bilgisini sağlayan bir kavramdır.
Kapa parantez.)
M a d d e a y ı r ı c ı l ı ğ ı, ölçmeye konu edinilen
niteliğe/davranışa sahip olanlarla olmayanları, bilenlerle bilmeyenleri ayırt
etme gücüdür. Amaçlananın ilgili niteliğe/davranışa sahip olanlarla olmayanları,
bilenlerle bilmeyenleri ayırt etmek olmasına sebep madde ayırıcılığı, aynı
zamanda maddenin g e ç e r l i l i k d e r e c e s i olarak da pekala yorumlanabilir.
[Ölçme araçları için geçerlilik kavramını hatırlayınız lütfen.] Dolayısıyla
testi (bütünü) oluşturan maddelerin (parçaların) ölçülmek istenen amaca hizmet etmesi, oldukça
olağan bir beklentidir.
>> Çok daha fazlası bu kitapta: Kavramları, İlkeleri ve Uygulamalarıyla Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme